24 saatte biten isyan Putin’in 23 yıllık iktidarına en büyük darbeyi indirdi. Ukrayna savaşı kurumlardaki çöküşün her alana sirayet ettiğini gün yüzüne çıkarırken, paralı askerlerin Moskova’ya dayanması devletteki çürümenin yansıması olarak görüldü. Süper güç imajını yerle bir eden isyancıları affetmek zorunda kalan Rusya lideri için de ‘Çar kağıttan bir kaplanmış’ yorumları yapıldı.
Rusya'da paralı asker grubu Wagner'in 1 Temmuz'dan itibaren kontrolüne gireceğinin açıklanmasından sonra gelen isyan 24 saatte bitti. Kremlin'in tam destek verdiği yapının lideri Prigojin, Moskova'nın kapısına geldikten sonra askerlerini çekti. 'Sırtından bıçaklandığını' söyleyen Putin ise Prigojin'i ve isyancıları affetti. Rusya lideri girişimin bitmesinden sonra "Savunma bakanlığı yetkilileriyle iletişim halindeyim" dedi.
KREMLİN KENDİ YARATTIĞI ORDUYA SÖZ GEÇİREMEDİ KONTROLÜ KAYBETTİ
Ukrayna savaşından sonra 24 saatlik isyan devletteki çöküşün sonucu olarak değerlendirildi. Putin'in kendi ordusuna bile söz geçiremez noktaya geldiği yorumları yapıldı. Batı basınında Kremlin'in manevra alanı bulamadığı ve kontrolü kaybettiği görüşleri öne çıktı. Kiev yönetimi de Moskova için bu durumun küçük düşürücü olduğunu söyledi. Öte yandan ABD istihbaratının silahlı eylem hazırlığını hazirandan bu yana bildiği ileri sürüldü.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin dünya siyasetinde ‘güçlü lider’ imajına en çok önem veren devlet adamlarının başında geliyordu. Cumartesi günü yaşananlar ise uluslararası çevrelere göre onun 23 yıllık iktidarında yaşadığı en zorlu gün olarak tarihe geçti. ‘Putin’in aşçısı’ diye bilinen paralı asker grubu Wagner’in kurucusu Yevgeniy Prigojin’in isyanı Moskova’ya 200 kilometre kala durdurulabildi. Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko’nun arabuluculuğuyla Prigojin, Kremlin’e yürümekten güçlükle vaz geçirildi.
Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov, Belarus Devlet Başkanı Aleksander Lukaşenko’nun arabuluculuğuyla varılan anlaşma uyarınca Prigojin hakkında silahlı isyan suçlamasıyla açılan ceza davasının düşürüleceğini, Prigojin’in Belarus’a yerleşeceğini ve isyana katılan Wagner savaşçılarının (daha önce) Rusya’ya yaptıkları hizmetlerden dolayı herhangi bir cezaya çarptırılmayacaklarını söyledi. Oysa cumartesi ilk açıklamasında Putin, isyancıları ihanetle suçlamış ve ‘sırtından bıçaklandığını’ söylemişti. Rusya lideri girişimin bitmesinden sonra “Savunma bakanlığı yetkilileriyle iletişim halindeyim” dedi.
Guardian gazetesinde çıkan bir yoruma göre, Putin, yirmi yılı aşkın bir süredir, iddialı bir Kremlin fraksiyonunu diğerine karşı oynayarak baş hakem rolünü oynuyordu. Bu tam bir eski böl ve yönet taktiğiydi. Hatta bir yoruma göre, Prigojin’in Savunma Bakanı Sergey Şoygu’ya karşı yürüttüğü amansız kan davası en tepedeki adam tarafından onaylandı. Ancak, Guardian’daki yazıya göre Putin 2000 yılında devlet başkanı olduğundan beri ilk defa bu kadar kontrolü kaybetmiş ve zayıf bir konuma düştü. İsyan hızla bastırılsa bile, şok dalgalarının aylarca devam ederek siyasi istikrarsızlığı körükleyeceği yorumu yapılıyor. Yaşananların Putin’in liderlik etmeye ehliyeti konusunda soru işaretlerini artıracağı da belirtiliyor. New York Times gazetesine göre ise Ruslar dün değişik bir ülkede uyandı.
Putin’in yönetimine yönelik en büyük meydan okuma etkisiz hale getirildi, ancak otoritesi ve ülkenin Ukrayna’daki savaşı hakkında yeni soru işaretleri doğdu. Ordunun liderliğine karşı yaklaşık 24 saat boyunca silahlı bir ayaklanmaya önderlik eden Wagner şefi, birçok yönden Putin’in diktatoryal otoritesini ve ‘yanılmazlık’ havasını bozdu. Sert eleştirileri ve küstahça eylemleri, Rusya’nın Ukrayna’daki savaş gerekçelerini ve askeri liderliğinin yeterliliğini sorgulattı. Hatta Çin gibi ortakları, Putin rejiminin gücünü yeniden değerlendirirken olayın, Ukrayna’nın kaderi ve Rusya’nın küresel konumu üzerinde derin etkileri olabilir. BBC’deki yoruma göre de hem Rusya’da hem de yurtdışında bazı Kremlin gözlemcileri, Putin’in bir zamanlar çok sadık bir destekçisi olan Prigojin ile böylesine açık bir çekişmeden dolayı kötü bir şekilde yara aldığını söylüyor.
ŞİMDİ NE OLACAK?
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Rus güvenlik şirketi Wagner’in kurucusu Yevgeniy Prigojin’in yönelik açılan ceza davasının kapanacağını belirterek, “Prigojin Belarus’a gidecek.” dedi. Lukaşenko’nun Wagner’in kurucusu Prigojin’i yaklaşık 20 yıldır tanıdığını belirten Peskov, “Bu, Lukaşenko’nun şahsi teklifi idi. Bu teklif Putin tarafından kabul edildi. Belarus Cumhurbaşkanına, durumu kayıpsız ve gerilim seviyesi yükselmeden çözme yönündeki girişimleri nedeniyle minnettarız.” diye konuştu.
Peskov, “Sonuç olarak Wagner’in kendi kamplarına döneceği konusunda anlaşma sağlandı. Bazıları isteği üzerine Savunma Bakanlığı ile sözleşme imzalayacak. Bu husus, Wagner’in harekatına katılmayanları ilgilendiriyor. Böyle birlikler de var. Olayların başında daha dönenler var. Onlar sürekli konuşlandıkları yere dönmek için yardım istedi.” ifadelerini kullandı.
İsyana katılan Wagner savaşçılarının takip edilmeyeceğini ifade eden Peskov, bunlara, çatışmalarda gösterdikleri kahramanlık nedeniyle saygı duyduklarını dile getirdi. Dmitriy Peskov, Prigojin’in akıbeti ile ilgili ise “Prigojin’e yönelik açılan ceza davası kapanacak. Prigojin Belarus’a gidecek.” dedi.
ABD İSTİHBARATI İSYANI ÇOKTAN BİLİYORMUŞ
ABD’li istihbarat yetkilileri, Rus güvenlik şirketi Wagner’in kurucusu Yevgeniy Prigojin’in silahlı eylem hazırlığında olduğunu haziran ayının ortasında öğrendiklerini ileri sürdü. The Washington Post’un haberine göre isimlerinin açıklanmasını istemeyen ABD’li istihbarat yetkilileri, haziran ayının ortasında Prigojin’in Rusya Savunma Bakanlığına karşı silahlı eylem planladığına yönelik istihbarat topladıklarını, Beyaz Saray ve ilgili kurumlara “acil” koduyla bilgi geçtiklerini iddia etti.
Bir istihbarat yetkilisi, Prigojin’in isyanına hazırlıksız yakalanmadıklarını kaydederek, “ABD yönetimine bir şeyler planlandığını söyleyebilecek kadar yeterli işaret vardı yani Beyaz Saray’ın buna hazır olduğunu düşünüyorum.” görüşünü paylaştı.
Yetkili, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in iktidarda kalıp kalmayacağına ve herhangi bir istikrarsızlığın Rusya’nın nükleer cephaneliğinin kontrolü için oluşturabileceği sıkıntıya ilişkin “yüksek endişe” duyulduğunu belirterek, “Bu doğrultuda birçok soru mevcuttu.” ifadesini kullandı. Olası “Rus iç savaşı”ndan kaynaklanabilecek istikrarsızlığın “ana korku” olduğuna dikkati çeken yetkililer, Beyaz Sarayın yanı sıra Pentagon, Dışişleri Bakanlığı ve Kongre’deki üst düzey yetkililerin son iki haftada istihbaratla ilgili bilgilendirildiklerini belirtti.
