Salgın sürecinde daha da yavaşlayan ekonominin çarklarını döndürmek için açılan ucuz kredi muslukları tüketimi patlatınca devletin vergi geliri arttı. Yükselen vergi kalemlerinde ilk sırayı alan ÖTV’deki artışın yarısı ülkenin öz kaynaklarının yurtdışına transferi demek olan ithal araç satışından geldi. Geçici gelir artışının üretimden değil tüketimden alınan vergilere dayanması mevcut ekonomik yapının sürdürülebilirliği konusunda yeni bir uyarı işareti oldu.
Virüsün ekonomideki etkisinin azaltılması için hükümet, kamu bankaları eliyle konuttan otomobile her alanda ucuz kredi seferberliği başlattı. Vatandaşın tüketim iştahı ise devletin aldığı vergileri artırdı. Gelirler Ocak-Ağustos 2020’de geçen yıla göre yüzde 18 yükseliş kaydetti. 2019’un aynı döneminde 433 milyar lira olan vergi geliri bu yıl 510 milyar seviyesine ulaştı. Kurumlar vergisinde de 23 milyar TL fazla tahsilat oldu.
ARAÇ SATILDIKÇA DEVLETİN CEBİ DOLDU
Vergi gelirleri tahsilatı, geçen ay 2019’un aynı ayına göre yüzde 47.8 artarak 98 milyar liraya ulaştı. En fazla gelir elde edilen vergi kalemi ise ÖTV oldu. Bu alanda ilk 8 ayda vergi payı yüzde 35 yükseldi. Bunun yaklaşık yarısını araç satışı ve motorlu taşıt vergileri oluşturdu. Dikkat çeken tablo, devletin vergi gelirindeki değişikliğin ana sebebinin yalnızca, bir ithalat kalemi olan otomobil üzerinden oluştuğunu ortaya koydu.
UCUZ PARAYLA YAPILAN TÜKETİM VERGİYE YARADI
Koronavirüs etkisiyle düşen tüketim, normalleşme sürecinde ucuz krediyle birlikte aşılmaya çalışıldı. Ucuz para musluklarını açan kamu bankaları kredi dağıtımına başlayınca, tüketim arttı. Devletin vergi gelirleri de Ocak-Ağustos 2020 döneminde kredi destekleriyle yüzde 18 yükseldi. En fazla gelir sağlanan vergi kalemi ise ÖTV oldu. Yüzde 35 artan ÖTV gelirinin yarısı araç satışından gerçekleşti.
Pandemiyle birlikte tüketim frene basınca, ekonominin çarkları ucuz parayla dönmeye başladı. Kamu bankaları aracılığıyla düşen faizlerden de destek alınarak düşük faizli krediler piyasaya sunuldu. Konut ve otomotiv ağırlıklı olan kredi iştahı ihtiyaç kredileriyle de hız kazandı. Fakat paranın büyük bir kısmı ithalata gidince, cari açık patladı. Böylece ucuz kredinin musluğu kısıldı. Motorlu taşıtlara da özel tüketim vergisi (ÖTV) zammı geldi. Pahalı olan otomobilin fiyatı bir gecede bir araç fiyatı kadar arttı. Salgın döneminde devlet vergi alacaklarından vazgeçmedi. Ocak-Ağustos 2020 döneminde devletin vergi geliri geçen yıla göre, yüzde 18 artış gösterdi. Böylece artan tüketimin vergi gelirlerine yaradığı görüldü. Geçen yılın aynı döneminde 433 milyar lira olan vergi geliri, 510 milyar lira seviyesine ulaştı. Kurumlar vergileri de pandemi dinlemedi. Yaklaşık yüzde 43 artan kurumlar vergisi gelirlerinde 23 milyar liralık yükseliş kaydedildi. Sadece iç tüketimde başlayan iştahla vergi gelirleri yüzde 25,1 arttı. Pay olarak en fazla vergi geliri ÖTV’den elde edildi. İlk 8 ayda ÖTV’den gelirlerinden alınan vergi payı yüzde 35 oranında yükseldi. Bunun neredeyse yarısını motorlu taşıt vergileri oluşturdu.
Üst üste alınan tedbirlere rağmen, ithalatın vergisinde de artış görüldü. İlk 8 ayda oran geçen yıla göre yüzde 18,4 yükseldi. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın paylaştığı verilere göre, ağustosta bütçe gelirleri, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 15,1 artarak 108 milyar 566 milyon lira, bütçe giderleri yüzde 14,3 azalarak 80 milyar 345 milyon lira oldu. Ocak-ağustos döneminde ise bütçe gelirleri, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 10,1 yükselerek 650 milyar 506 milyon lirayı, bütçe giderleri yüzde 15,6 artarak 761 milyar 432 milyon lirayı buldu. Böylece merkezi yönetim bütçesi ağustosta 28 milyar 220 milyon lira fazla ve ocak-ağustos döneminde ise 110 milyar 926 milyon lira açık verdi.
1 TRİLYONLUK ÖDENEĞİN YÜZDE 70’İ KULLANILIYOR
Merkezi yönetim bütçe giderleri Ocak-Ağustos 2019 döneminde 658 milyar 812 milyon lira iken, bu yılın aynı döneminde yüzde 15,6 artışla 761 milyar 432 milyon liraya yükseldi. Böylelikle 2020 yılında merkezi yönetim bütçe giderleri için öngörülen 1 trilyon 95 milyar 461 milyon lira ödeneğin yüzde 69,5’i kullanılmış oldu. Faiz hariç bütçe giderleri ocak-ağustos döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 13,6 artarak 669 milyar 818 milyon liraya ulaştı. Faiz hariç giderlerin bütçe ödeneklerine göre gerçekleşme oranı yüzde 70 olarak hesaplandı. Personel giderleri, aynı süreçte yüzde 16,4 artarak 194 milyar 751 milyon lira olurken, personel giderleri için bütçede öngörülen 282 milyar 488 milyon lira ödeneğin yüzde 68,9’u kullanıldı.
510 MİLYAR LİRA PARA TOPLANDI
Merkezi yönetim bütçe gelirleri, geçen yılın ocak-ağustos döneminde 590 milyar 706 milyon lira iken bu yılın aynı döneminde yüzde 10,1 artarak 650 milyar 506 milyon liraya çıktı. Bütçe tahminine göre bütçe gelirlerinin ocak-ağustos dönemi gerçekleşme oranı 2019’da yüzde 67,1 idi, bu yılın aynı döneminde yüzde 68 oldu. Vergi gelirleri tahsilatı, söz konusu dönemde yüzde 18 artarak 510 milyar 418 milyon liraya ulaştı. Vergi gelirlerinin bütçe tahminine göre gerçekleşme oranı ise yüzde 65,1 olarak tespit edildi. Genel bütçe vergi dışı diğer gelirleri yüzde 13,1 azalarak 121 milyar 900 milyon liraya düştü. Özel bütçeli idarelerin öz gelirleri 12 milyar 392 milyon lira, düzenleyici ve denetleyici kurumların gelirleri 5 milyar 795 milyon lira olarak belirlendi.
PERSONEL GİDERLERİ ARTTI
Merkezi yönetim bütçe giderleri, Ağustos 2019’da 93 milyar 712 milyon lira iken geçen ay yüzde 14,3 azalışla 80 milyar 345 milyon liraya geriledi. Böylelikle 2020 yılında merkezi yönetim bütçe giderleri için öngörülen 1 trilyon 95 milyar 461 milyon lira ödeneğin yüzde 7,3’ü kullanılmış oldu. Ağustosta personel giderleri, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 14,7 artarak 23 milyar 35 milyon lira olurken, personel giderleri için bütçede öngörülen 282 milyar 488 milyon lira ödeneğin yüzde 8,2’si kullanıldı. Sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri, ağustosta geçen yılın aynı ayına göre yüzde 11,6 artışla 3 milyar 879 milyon liraya yükseldi ve bütçede öngörülen 48 milyar 120 milyon lira ödeneğin yüzde 8,1’i kullanılmış oldu. Söz konusu dönemde, mal ve hizmet alım giderleri için bütçede öngörülen 75 milyar 550 milyon lira ödeneğin yüzde 7,4’ü harcandı.
TAHSİLATLAR YENİ ÖTV İLE DAHA DA ARTACAK
Merkezi yönetim bütçe gelirleri, Ağustos 2019’da 94 milyar 288 milyon lira iken bu yılın ağustos ayında yüzde 15,1 artarak 108 milyar 566 milyon liraya yükseldi. Bütçe tahminine göre bütçe gelirlerinin ağustos ayı gerçekleşme oranı 2019’da yüzde 10,7 olarak kayıtlarda yer alırken, geçen ay yüzde 11,3 oldu. Vergi gelirleri tahsilatı, geçen ay 2019’un aynı ayına göre yüzde 47,8 artarak 98 milyar 456 milyon liraya çıktı. Vergi gelirlerinin bütçe tahminine göre gerçekleşme oranı ise yüzde 12,5 olarak tespit edildi. Bu dönemde genel bütçe vergi dışı diğer gelirleri yüzde 68,1 azalarak 8 milyar 215 milyon lira olarak hesaplandı. Vergi türleri bakımından ağustosta geçen yılın aynı ayına göre, gelir vergisi yüzde 5,3 kurumlar vergisi yüzde 62,5 dahilde alınan katma değer vergisi yüzde 56,6 özel tüketim vergisi yüzde 67,1 banka ve sigorta muameleleri vergisi yüzde 34,8 ithalde alınan katma değer vergisi yüzde 38,2 damga vergisi yüzde 23,7 harçlar yüzde 70,4 ve diğer vergiler 78,9 artış gösterdi.
